🔸 دکتر حسینی به عنوان طرح بحث اولیه موضوع اختیار را یکی از ویژگی های انسان شمرد و سپس به دیدگاه ائمه معصومین (ع) که «أمر بین الأمرین، لا جبر و لا تفویض» و همچنین از لحاظ رویکرد فلسفه اسلامی: «اختیار وصفی است که به فعل انسان تعلق می‌گیرد.» اشاره کرد؛ به دنبال آن دکتر توکلی در تکمیل صحبت ها به ضرورت واکاوی مساله عدل الهی، نیز پرداخت.
🎤 در ادامه مجری برنامه (جناب آقای محمد علی کیهانی)
به طرح پرسش پرداختند: «رابطهٔ جبر و اختیار با علم خداوند؟
آیا علم خدا شامل یکسری سناریو است؟ رابطهٔ جبر و اختیار با عالم ذر؟»
🔹دکتر توکلی در این باره گفت: «اینکه خداوند به چیزی علم دارد، دلیل بر محقق شدن آن نخواهد بود و اینکه میان جبر و اختیار و عدل الهی ارتباط برقرار کنیم یک قیاس غلط است.»
و به دنبال آن رابطهٔ استاد و شاگردی را مثال زد؛ همچنین تأکید کرد: «نباید به مسائل الهی به دید مادی و حدأقلی نگریست، چراکه میان شان سنخیتی وجود ندارد، بنابراین چنین سوالی از اساس اشتباه است...
... هر مخلوقی با هر نژاد، رنگ، زبان و موقعیت جغرافیایی و... جزئی از پازل خلقت است و او باید با همان شرایط خلق می‌شد.
... اینکه خدا می‌داند ارتباطی با اختیار من ندارد چراکه قرار نیست خداوند با علمش مانع عملکرد من شود، چراکه اگر خلاف این بود، دیگر بهشت و جهنم رجحانی بر یکدیگر نداشتند.»
دکتر حسینی در تکمیل صحبت ها ضمن تاکید بر جبر آورنبودن علم خداوند، به شبههٔ خیام نیشابوری نیز اشاره کرد:
«مِی خوردن من، حق ز ازل می‌دانست/ گر مِی نخورم، علم خدا جهل بود.
🔹 پس از این بحث، به رابطهٔ جبر و اختیار و قضا و قدر و تقدیر الهی پرداخته شد (آیا شر ذاتی است یا عرضی؟ حوادث طبیعی از چه نظر شر تلقی می‌شوند؟ تقدیر در کدام قسمت جبر و اختیار قرار می‌گیرد؟)
و دکتر توکلی گفت:
«تقدیر الهی، اختیار ما را تحت تاثیر قرار نمی‌دهد و جبر آور نیست... مانند اجَل معلق و اجَل حتمی...و اگر ما در چارچوب ها حرکت کنیم، تقدیر هرچه که باشد، خیر است.»
دکتر حسینی در تکمیل بحث، ضمن اشاره به سخن امام علی (ع): «از قضای الهی به قدر الهی پناه می‌برم.» و به آوردن مثال هایی برای روشن شدن بحث پرداخت: «تقدیر، تعیین خطوط و اندازه‌ها در هستی است، بنابراین تقدیر خداوند یعنی جاده کشی ها و قانون های خداوند در هستی. قضا، آن تصمیمی است که گرفته می‌شود و درواقع تقدیر آن بوده که انسان مختار باشد. ... خداوند در مشیت خود اراده کرده که انسان مختار آفریده شود.»
🎤 پس از آن، مجری برنامه با اشاره به یکی از اعتقادات در روانشناسی مثبتگرا نظر اساتید را در این مورد خواستار شد: «واقعیت جبر و اختیار آن است که انسان در عمل مجبور است اما در فکر مختار است.»
🔺 دکتر توکلی با قطعیت آن را نفی کرد و گفت: «هیچ منشا دینی ندارد. و حدیث منسوب به امام علی (ع): «مراقب افکارت باش که گفتارت می‌شود، مراقب گفتارت باش که عملت می‌شود، مراقب عملت باش که شخصیتت می‌شود و مراقب شخصیتت باش که سرنوشتت را رقم خواهد زد»
🔺 دکتر حسینی نیز سخن دکتر توکلی را تصدیق نموده اما به تاثیر عوامل محیطی نیز اشاره کرد.
🔹 در وحلهٔ آخر نیز، به حدیث امام علی (ع): «عَرَفتُ الله بفسخِ العزائم» و شبهات پیرامون آن بحث گردید.
🔺 دکتر توکلی ذیل آن به آیهٔ «عسی أن تکرهوا شیئا و هو خیرا لکم و عسی أن تحبّوا شیئا و هو شرٌ لکم» اشاره کرد و همچنین متذکر شد که با وجود این، منافاتی با اختیار ندارد و با سنت های الهی قابل توجیه است.
🔺 دکتر حسینی نیز اذعان کرد: «جلوه‌های حکمت میان افراد قابل تفکیک است اما خود حکمت، تفکیک پذیر نیست»
🔗لینک ضبط شده:http://B2n.ir/n31121
✐✎✐✎✐══✧✿✐✎✐✎✐
💎انـجمـن علــمی، نگاهیـــے نو بـــہ اندیــشـہ ورزیــدن
🆔@anjomanelmiquran110
🌐http://quranicsociety.blog.ir